Worstelen met blokkerende patronen

Tussen medewerkers en leidinggevenden spelen vaak verborgen dynamieken die lastig te bevatten of sturen zijn. Ze kunnen voor heel wat emotionele ‘interactie’ zorgen.

Emotionele behoeftes van medewerkers naar leidinggevenden, kunnen in het verlengde van de behoeftes van het kind naar de ouders. Bijvoorbeeld het gezien en erkend willen worden, het zoeken naar veiligheid of onvoorwaardelijke steun.

In ruil voor het vervullen van deze emotionele behoeftes, zijn medewerkers bereid tot gehoorzaamheid, loyaliteit, zelfs bewondering van hun leidinggevende. Ze leveren een stukje autonomie in en maken zich van je afhankelijk. Alsof ze niet volwassen zijn en zorg kunnen dragen voor hun eigen behoeften.

De dominante vader, de kritische blik van de moeder, de afstandelijke ouder; ze komen allemaal op de bagagedrager mee naar het werk.

Als je als leidinggevende veel behoefte hebt aan erkenning, is de kans groot dat je niet bent opgewassen tegen deze grote verwachtingen. De adoratie en afhankelijkheid van je medewerkers, laat je ego groeien. Het is niet gemakkelijk om met beide benen op de grond te blijven. Je bent immers de beste baas (lees: mama/papa) van de wereld. Zeg daar maar eens nee tegen. Maar voor die afhankelijkheid betaal je ook een prijs. Voor alles komen ze bij jou en je werkt je te pletter.

Jarenlang voelde ik me een soort moeder van mijn stafafdeling. Als een buffer hield ik de kritische cultuur van de organisatie zoveel mogelijk buiten de deur. In mijn team moest het fijn en veilig zijn, daar was ruimte voor ontwikkeling en mocht je fouten maken. Dat was mijn ideaalbeeld. Door deze bevoogding kregen mijn medewerkers niet de kans om op eigen kracht te leren omgaan met de lastige dynamiek in de organisatie. Ik maakte me te groot en hield mijn medewerkers te klein.

Minstens zo lastig zijn de projecties rondom strijd en ordening. Als de verhouding met je ouders verstoord was en je hebt dit nog niet ‘doorgewerkt’, is de kans groot dat jouw leidinggevende nog een portie strijd te verduren krijgt. Dit kan zich uiten in weerstand tegen gezag, in het niet accepteren van opdrachten, het ja-zeggen en nee-doen, de bondjes smeden of met de strijdbijl aan tafel komen.

Het rebelse kind in een medewerker daagt je als leidinggevende uit om streng te zijn en te begrenzen. En zo ga je je, ondanks initieel verzet, steeds meer gedragen als de ouder waarmee je verward wordt. Het is een selffulfilling prophecy. (Dit fenomeen heet projectieve identificatie.)

Hoe doorbreek je patronen waar je last van hebt?

Het begint bij het bewustzijn dat de patronen waar je in terecht komt (ook) met jezelf te maken hebben. Zolang je de oorzaak buiten jezelf legt, blijf je onmachtig er iets aan te doen. De uitdaging is om in de volwassen positie te blijven en je bewust te worden van je onvervulde emotionele verwachtingen en hun oorsprong. Dit versterkt je autonomie waardoor je minder gevoelig wordt voor de projecties van anderen. De werkrelatie wordt naar het nu getrokken en een tikje koeler waardoor het werkbaarder wordt.

Herken je onderstaande verwachtingen en behoeften?

(uit: Leiden is loslaten, Peter Block, 2013)

Wat de medewerker van een leidinggevende (hij/zij) verwacht:

  • Dat ik zijn lievelingetje en vertrouweling ben
  • Dat hij mij om advies vraagt voordat hij iets doet wat gevolgen heeft voor mij of mijn werk
  • Dat hij mijn vooruitgang tot zijn persoonlijke verantwoordelijkheid maakt
  • Dat hij mijn zwakheden charmant vindt
  • Dat hij me met rust laat, behalve als ik in de problemen zit, dan moet ie me redden
  • Dat hij me beschermt tegen ‘vijanden’

 

Wat de leidinggevende verwacht van een medewerker:

  • Waardeer me als de beste baas die je ooit gehad hebt
  • Weet wat ik nodig heb zonder erom te hoeven vragen
  • Accepteer mijn controlegedrag als goed en zinvol
  • Wees loyaal aan mij, hoe ik ook te werk ga
  • Wees dankbaar voor de kans die je krijgt om van me te leren

 

Wat de stafmedewerker verwacht van zijn klanten:

  • Doe niets zonder dat je mijn advies vraagt
  • Vertel anderen hoe goed ik ben, vooral naar boven in de hiërarchie
  • Blijf me nodig hebben, word niet te onafhankelijk
  • Zie mijn verlangen om jou te controleren als een daad van dienstbaarheid

Anderen kunnen deze emotionele verwachtingen nooit afdoende beantwoorden

Iedereen die pretendeert ons zekerheid, een gevoel van eigenwaarde en vrijheid te bieden, bewijst ons een slechte dienst. We moeten immers zelf voor deze dingen zorgen. Het zijn verlangens die misschien nooit helemaal verdwijnen maar door inzicht te hebben in de oorsprong ervan, krijgen we vrijheid in hoe we naar die verlangens handelen.

Systemisch inzicht

Een organisatie is net als een gezin een systeem wat uit balans kan raken. Het kan weer gaan stromen als alles en iedereen die erbij hoort een plek heeft, als de ordening gerespecteerd wordt en als er balans is tussen geven en nemen. Je kunt inzicht krijgen in je werkvragen door ze systemisch te onderzoeken. Dit kan in coaching met een tafelopstelling, met vloerankers of representanten.

(Astrid van de Laar)