Leren participeren als gemeente

De afgelopen twee jaar begeleidde ik een project waarin gemeenten leerden hoe ze buurtinitiatieven kunnen ondersteunen. Niet door er met elkaar over te praten, in een zaaltje afgesloten van de wereld, maar te ervaren hoe het werkt in de praktijk. De eerste stap is zichtbaar durven zijn en de ontmoeting opzoeken.

Veel overheidsplannen staan bol van de voornemens tot participatie. Woorden zijn prachtig, de uitdaging is ermee aan de slag te gaan. En dat is nog niet zo eenvoudig. Zo constateerde ik in Buurten over Energie, een project van de inmiddels opgeheven Stadsregio Arnhem Nijmegen.

Verduurzaming van huizen verloopt moeizaam. Veel mensen zeggen wel energiemaatregelen te willen nemen aan hun huis maar slechts een klein deel doet het ook echt. Misschien dat mensen wel instappen als ze er een gezamenlijk project in de buurt is. Door en voor bewoners. Kun je als gemeente dit soort buurtinitiatief stimuleren?

Energie-ambassadeurs vinden

De gemeenten kozen een aanjaagbureau dat hen hielp om in een kansrijke buurt energieambassadeurs te vinden. De bureaus deden dit door contact te leggen met een wijkcommissie maar ook door gewoon de wijk in te gaan en een praatje aan te knopen met bewoners.

Het vinden van energieambassadeurs bleek niet eenvoudig. Waar vind je mensen die bereid zijn hun tijd en energie te steken in het motiveren van hun buren om energiemaatregelen te nemen? Als het lukte om een energieteam te vormen, werd dit team geholpen bij het benaderen van buren, bij het aanvragen van offertes en het organiseren van bewonersavonden.

De ervaringen in de leefwereld

Om hun ervaringen op te halen, interviewde ik als extern communicatieadviseur de energieambassadeurs. Dat waren vaak mooie en interessante gesprekken. Bij de mensen thuis, aan tafel of op de bank, leerde ik veel over participeren. Ik voelde de bevlogenheid, motivatie, frustratie en worsteling. Want eenvoudig bleek het niet te zijn. Als buurtambassadeur balanceer je op een dun koord. Ben je idealistisch, dan schrik je veel buren af. Ben je afwachtend, dan gebeurt er weinig. Ga je teveel trekken, dan vertrouwt men het niet en staat je onafhankelijkheid op het spel.

Op de website plaatste ik de interviews en filmpjes, ik maakte nieuwsbrieven en organiseerde bijeenkomsten voor de gemeentevertegenwoordigers zodat zij konden leren van de energieambassadeurs in de buurten. Daarin probeerde ik de kern en het vuur van de ontmoeting over te brengen. Maar net als bij een goed concert, geldt het adagium: je moet erbij zijn geweest om het te voelen.

Om te voelen wat er bij mensen leeft, moet je ze ontmoeten

De ervaringen in de systeemwereld

Sommige ambtenaren grepen in Buurten over Energie de kans en kwamen achter hun bureau vandaan om mee te gaan, de wijk in. Bewoners ontmoeten, luisteren, aansluiten, ondersteunen en waarderen. De meeste ambtenaren keken echter vanaf de zijlijn mee of lieten het werk over aan de aanjaagbureaus. Zo leerden vooral de externe adviseurs, zoals ik, veel over participeren. Dat was niet waar het om te doen was. De mensen die participatie duurzaam kunnen ondersteunen, zijn de ambtenaren en bestuurders van de gemeenten.

In je eentje verander je geen systeem zoals een gemeenteapparaat, dat snapt iedereen. Toch ben ik ervan overtuigd dat participatie begint bij moedige mensen die de gebaande paden durven te verlaten en de leefwereld van bewoners opzoeken. Die tevoorschijn durven komen, uitproberen, bereid zijn te vallen en op te staan en hun collega’s aansporen mee te doen.

Zichtbaar zijn en de ontmoeting opzoeken; het is de eerste stap die je moet zetten. Pas dan leer je participeren.

Astrid van de Laar, bureau Klaarheid, maart 2016

 ______________________________________________

Hoe bevorder je collectieve initiatieven van bewoners?

  1. Sluit vooral aan bij wat er leeft in de buurt en bouw daarop voort
  2. Het is eerder een kwestie van water geven dan van zaaien
  3. Zoek ‘uniforme’ wijken want dit vergroot de interesse in gezamenlijkheid.
  4. Kies een buurt waar al sprake is van enige sociale cohesie
  5. Zorg dat je als gemeente actief bijdraagt en ondersteunt
  6. Heb een lange adem, kijk naar de lange termijn
  7. Reageer alert op vragen en verzoeken van bewoners
  8. Ben als gemeente een ambitieus voorbeeld op energiegebied
  9. Werk van onderop en van bovenaf
  10. Zorg voor ruimte voor de nieuwe rol als participerende ambtenaar

 

Meer weten? http://buurtenoverenergie.nl/wp-content/uploads/2016/02/tien-inzichten-uit-buurten-over-energie.pdf