In het dal van de curve is leren geen feest

‘Happy learning’ bestaat niet, zei een van mijn leermeesters. Iets nieuws leren vraagt om het verdragen van twijfel, onzekerheid en ongemak. Schaamte en perfectionisme kunnen een leerproces flink hinderen.

Persoonlijk vind ik het knap lastig als ik iets (nog) niet goed kan. Vroeger leerde ik liever uit een boek dan met anderen te oefenen. Maar een ambacht als coachen en begeleiding leer je alleen door te doen.

Dat vertel ik ook op de training aan verpleegkundigen die leren hoe ze collega’s kunnen coachen op hun afdeling. Ik leg uit dat coachen meer is dan een techniek. Het gaat vooral over hoe je zelf aanwezig bent in de ontmoeting met de ander. Of je kunt meereizen met de zoektocht van de ander, zonder het gevoel te hebben dat je het voor hem of haar moet oplossen, met antwoorden en goedbedoelde adviezen.

De groep wordt stil. Met enige irritatie in haar stem zegt een deelnemer: ‘Ik dacht dat ik het al aardig kon, nu begin ik te twijfelen of ik het ooit ga leren’.

Dat gevoel zullen we allemaal wel herkennen. Ik had het laatst nog toen ik op de ouder-leerling wisseldag de plek innam van mijn dochter, om een paar uurtjes te ervaren hoe het is om in de klas te zitten. Als ouder doe je gewoon mee met wat op het programma staat. Dat was in mijn geval een wiskundetoets. Ai, toch best lastig. Ik voel de druk van de tijd en de (te) hoge verwachtingen van mijn dochter. Wat een rotgevoel, iets niet-kunnen of niet-weten. Wat zou ik dat graag vermijden. Maar bij iedere opleiding die ik doe moet ik er weer langs.

Het is wel een goede les om me te kunnen verplaatsen in de irritatie van de verpleegkundige. Ik leg uit dat de leercyclus begint met onbewust onbekwaam: je hebt nog niet door wat er bij iets komt kijken. Autorijden ziet er bijvoorbeeld vanuit de passagiersstoel niet erg moeilijk uit. Totdat je voor het eerst achter het stuur kruipt. Toch wat onderschat. Je voelt je bewust onbekwaam worden.

Dat is het moment dat je afdaalt in de leercyclus. Het is een glijbaan het dal in. Daar beneden kan het spannend zijn. Ga ik dit ooit wel leren? Heb ik wel de kwaliteiten in huis? Je schrikt en verlangt misschien wel terug naar de onbewuste fase, maar een weg terug is er niet. Want wie hou je voor de gek als je stopt met leren?

In het dal komen we bij onze twijfels, onzekerheid, vrees en schaamte. Dat kan verlammend werken. De enige weg uit het dal is door te gaan uitproberen en oefenen. Dan doe je nieuwe ervaringen op. Je krijgt meer controle over het stuur en kunt op de weg letten tijdens het schakelen. Je bent in een coachgesprek minder bezig met welke vragen je moet stellen en kunt je beter afstemmen op de ander.

Een houding van ‘fouten maken mag’ versnelt het leerproces want van fouten en missers leer je het meest. Perfectionisme en schaamte kan enorm vertragen, het beperkt je leerruimte. Iemand achter je hebben die je steunt en aanmoedigt, is belangrijk om te kunnen doorzetten.

Langzaam tekent zich de weg omhoog af. Je bent bewust bekwaam aan het worden. Het leren wordt leuker, je doet steeds meer succeservaringen op. Tot je op een dag beseft dat het min of meer vanzelf gaat. Het is je tweede natuur geworden, je bent onbewust bekwaam.

Na een tijdje voelt het zo comfortabel dat je weer toe bent aan iets nieuws. Langzaam groeit de behoefte om verder te leren. De volgende leercurve biedt zich aan.

Succes onderweg.