Aandachtig aanwezig zijn is vaak al genoeg
9 september 2019
Om de cliënt regie te laten houden over zijn leven en aandoening, moeten zorgmedewerkers leren hun handen op hun rug te houden. Dat is niet eenvoudig voor mensen die gewend zijn om te helpen en problemen op te lossen.
Hoe bevorder je zelfredzaamheid? Het vraagt om present te zijn voor de ander, zonder in te vullen of in te grijpen. En je neiging om het te willen oplossen en herkennen. Maar de ‘roze strik’ in je zak te houden.
Presentiebenadering
De presentiebenadering van Andries Baart is een prachtige kapstok om dit leren.
De volgende acht vaardigheden zijn van belang:
- Beschikbaar zijn; open kunnen staan voor het verhaal van je cliënt.
- Ontvankelijk zijn; onbevangen luisteren met veel geduld.
- Een relatie aangaan met je cliënt; de ander echt willen leren kennen.
- Aansluiten bij de leefwereld en levensloop van je cliënt en afstemmen; niet betuttelen.
- Kijken door de ogen van je cliënt vanuit het perspectief van de ander.
- Je aanbieden, bijvoorbeeld je taalvaardigheid of kennis van zaken.
- Ongehaast de ander de tijd gunnen.
- Trouw en betrouwbaar zijn.
Volgens de presentiebenadering is het belangrijk om te beseffen dat de behoefte van cliënten om te worden gezien, gehoord en gewaardeerd vaak zwaarder weegt dan de behoefte aan een oplossing. Dat jouw aanwezigheid en emotionele steun belangrijk zijn, dat je steeds het contact aangaat en de ruimte neemt om iemand te leren kennen. Dat dit minstens zo belangrijk is als het verrichten van zorgtaken. Om zo naar je beroepsuitoefening te kijken kan best even wennen zijn.
Waarom is het zo moeilijk om weinig te doen?
Vaak is het in de actie schieten een manier om de pijn, woede, eenzaamheid, verdriet of frustratie van de ander niet te hoeven voelen. Present zijn drukt deze gevoelens niet weg maar geeft ze juist ruimte.
Je voelt wat de ander voelt en dat is niet altijd prettig. Het is wel cruciaal voor de verbinding. Vanuit deze verbinding voel je veel beter wat de ander nodig heeft. Bijvoorbeeld de erkenning van de pijnlijke situatie door de eenvoudige maar indringende woorden: “Zo is het”.
De kunst is om de ander zijn lot toe te vertrouwen en het niet mooier te willen maken dan het is. De kant-en-klare oplossingen en roze strik achterwege laten. Alleen dan versterk je de ander.
Wat levert de presentiebenadering je op als zorgmedewerker?
Uit onderzoek blijkt dat je de cliënt beter begrijpt, je zet hem in zijn kracht, laat hem de mogelijkheden zien, geeft hem vertrouwen en waardigheid, liefde of troost. Als het geven van kracht niet meer lukt, erken je de cliënt in zijn kwetsbaarheid, dat die er mag zijn.
‘Als je je cliënten kunt versterken, versterk je ze. Als je ze niet kunt versterken, blijf er dan dicht bij’ (Andries Baart).
