Ongemerkt wordt onze aandacht gekaapt

 

In ruil voor gratis programma’s en apps verkopen we het kostbaarste wat we hebben: onze aandacht. ‘We laten ons kapen door Silicon Valley’. De waarschuwing komt van de Amerikaanse journalist Franklin Foer die deze week een lezing hield in Nijmegen. We zijn marionetten aan het worden van Google, Facebook en WhatsApp die geïnfiltreerd zijn in ons dagelijkse leven en ons steeds meer sturen in wat we kijken en lezen, vinden en voelen. Bungel ik al aan touwtjes?

Hapklare informatiesnacks die we niet kunnen weerstaan.

Zoals aan tabak verslavende stoffen worden toegevoegd, worden social media zo ontwikkeld dat we er steeds meer gebruik van gaan maken en het gevoel hebben niet meer zonder te kunnen. Informatie als hapklare snacks die we niet kunnen weerstaan. Ook al weten we dat het waar is, toch lijkt het alsof we de boodschap liever niet willen horen. Alleen dat is al een bewijs van verslaving: de ontkenning dat iets ons leven is gaan beheersen.

Houd maar eens één dag bij hoe vaak je je telefoon checkt, hoe moeilijk het is om Whatsapp, Facebook of LinkedIn niet te openen als je ziet dat er berichten zijn, of erger nog: hoe je lichamelijk reageert als je jouw ringtone hoort. De deur uitgaan zonder telefoon voelt incompleet en onveilig. We krijgen op onze zoekpatronen afgestemd aanbod, worden steeds weer verleid tot verder kijken en vinden ons na een uur of wat verdwaald terug op de bodem van een konijnenhol.

Waar was ik eigenlijk naar op zoek? Wat is er met de tijd gebeurd?

In het voorjaar zijn we als gezin op vakantie op een van de mooiste plekjes van Italië. Van de omgeving zijn we ons zeker een uur of drie per dag nauwelijks bewust. We turen op onze schermpjes en verdwijnen regelmatig van de ‘radar’. De irritatie is groot als we in een B&B aankomen zonder wifi. Na een dag of wat passen we ons aan en beginnen zelfs onze dochters van 15 jaar een boek te lezen of een spelletje te doen.

Deze ervaring doet ons besluiten om een rigoureuze stap te zetten en onze dochters te vertellen dat hun telefoons in de zomervakantie thuis blijven. Ze leggen zich er morrend bij neer, hun vriendinnen lijken het een soort kindermishandeling te vinden. Het verplicht ons als ouders om mee te doen. Mijn man en ik checken alleen na het avondeten even onze email of we boeken een hotel voor de volgende bestemming. Het bevalt iedereen prima en het afkicken valt ontzettend mee. Er komt een berg tijd vrij en we hebben weer aandacht voor elkaar. Onze dochters zijn zo sportief om na een dag al te bekennen dat ze het offline vakantie vieren best relaxed vinden: ‘Je hoeft niet bij te houden waar iedereen is of foto’s te posten op Instagram of Snapchat’.

Beland ik in de vergeetput als ik niet meer mee zou doen?

De goede kant van social media is dat ze verbinding tussen mensen gemakkelijker maken. Dat is volgens Foer ook precies waarom we er zo snel verslaafd aan zijn geraakt. We zijn sociale wezens en willen ergens bij horen, gezien en gehoord worden. Die primaire behoefte maakt ons kwetsbaar. Vroeger moest je de deur uit en had je sociale vaardigheden nodig om mee te doen. Nu lijkt het alsof je verbonden bent zonder dat je iemand hoeft te ontmoeten. Met bewondering en lichte jaloezie kan ik kijken naar de vele likes bij de posts van kennissen of vrienden. Het maakt indruk omdat het lijkt te bewijzen dat je er toe doet en dat je (als mens of professional) goed bezig bent. Toch?

En ik vraag mezelf af of ik het aandurf om vaker offline te gaan. Wat is het risico als ik helemaal met social media zou stoppen? Ben ik dan de kluizenaar aan de rand van het dorp? Beland ik in de vergeetput? Wat vinden klanten ervan als je dat doet als communicatieprofessional?

Wat me raakte in de boodschap van Foer is dat we beetje bij beetje onze waardevolle aandacht aan het offeren zijn. Geleidelijk maar bijna onomkeerbaar. Mijmeren of dagdromen is het eerste wat er aan gaat. Niks doen. Gewoon zijn. Alleen of bij elkaar. Contact zonder te hoeven kletsen, klikken, imponeren, delen of liken. Ongekende luxe. Een gat in de markt. Ik mijmer er nog even over door.

Bekijk hieronder de lezing van Franklin Foer op Radboud Reflects.