Staan we quitte? Over geven en nemen.

Onze natuurlijke neiging is om de balans tussen geven en nemen streng te bewaken. Bij iemand in de schuld staan, voelt ongemakkelijk en kwetsbaar. Je wilt je eigen ongemak wegnemen en probeert zo snel mogelijk wat terug te doen. Daarmee maak je de situatie weer neutraal.

Een filosoof vertelde me eens dat het zo streng bewaken van de balans eigenlijk uitdrukt dat je geen relatie met de ander wilt. Je verbreekt de (schuld)verbinding door de gift direct terug te ‘betalen’. Je maakt er een zakelijke transactie van. Terwijl de meeste mensen verlangen naar een geschenk dat uit het hart gegeven is.

Een goede relatie, thuis of in een team, vraagt om wederzijds bij elkaar in de schuld te durven staan.

In het systemische werk, gebaseerd op het gedachtegoed van Bert Hellinger, is de balans tussen geven en nemen een belangrijke dynamiek. Het begint met ouders en kinderen. Ouders horen te geven en kinderen horen te nemen. Door te nemen raak je in de schuld. Als kinderen later ouders worden, geven zij op hun beurt aan hun kinderen. Daarmee blijft geven en nemen in balans.

Op het werk is het niet anders. Door te geven heb je recht op iets. Je geeft als medewerker je tijd en inzet en krijgt daarvoor salaris en waardering terug. Leden van een systeem die aan elkaar ten volle geven en van elkaar ten volle nemen, ervaren een grote tevredenheid. Het evenwicht wordt verstoord als iemand weigert iets van een ander lid aan te nemen om zo buiten schuld te blijven. Als je heel veel geeft maar niet wilt nemen, ben je een helper en stel je jezelf superieur op. Je blijft zelf onschuldig maar de ander kan zijn schuld niet vereffenen.

De meeste mensen hebben meer moeite met nemen dan met het geven. Vooral het aannemen zoals je het wordt gegeven. Is het wel genoeg? Is het wel het goede? Is het niet teveel? Het gaat weer stromen als je vol kunt aannemen, het hele pakketje, zonder er een oordeel over te vellen. En je oprechte dankbaarheid kunt tonen voor wat je hebt gekregen.

De Amerikaanse gedragspsycholoog Robert Cialdini houdt zich bezig met hoe je meer invloed kan krijgen. Volgens hem moet je vooral niet ‘graag gedaan’ zeggen als de ander je bedankt. Hij adviseert te antwoorden met: ‘ik weet dat je hetzelfde voor mij zult doen’. De onderliggende claim in dit zinnetje bevalt mij niet. De ander staat het immers niet meer vrij iets terug te doen, je benadrukt dat de ander bij je in de schuld staat. Dat wordt geen warme transactie.

Adam Grant haalt in zijn column de sociaal netwerker Adam Rifkin aan. Deze antwoordt op een ‘dankjewel’ met ‘ik weet dat je hetzelfde zult doen voor iemand anders’. Een ‘pay-it-forward’ waarmee hij de algemene bereidheid om te geven wil vergroten in de samenleving. Als vrijblijvende Nederlander voelt het nog steeds dat je de ander een norm oplegt. Maar het idee om het geven en nemen uit de één-op-één relatie te halen spreekt mij wel aan.

Wat ik vraag aan iemand, kan ik diezelfde persoon meestal niet in gelijke munt terug betalen. Maar ik kan een ander in mijn netwerk wellicht wel van dienst zijn met iets anders. Door het geven en nemen in groter perspectief te plaatsen wordt het minder krampachtig. Je vertrouwt erop dat het geheel weer in balans komt, vroeg of laat, via de ene weg of de andere. Als iedereen bereid is te geven, maar ook durft te vragen, groeit de verbinding. En kunnen we ook op een warme manier zaken doen.

Astrid van de Laar

Blog van Adam Grant: http://www.linkedin.com/today/post/article/20131112175357-69244073-why-you-shouldn-t-say-you-re-welcome?trk=mp-reader-card